Hàn Quốc, một trong những quốc gia phát triển hàng đầu châu Á, đang đối mặt với một trong những thách thức lớn nhất trong lịch sử: già hóa dân số. Theo các báo cáo mới nhất, quốc gia này đã chính thức bước vào giai đoạn được gọi là “xã hội siêu già” (super-aged society), nơi mà hơn 20% dân số là người từ 65 tuổi trở lên. Sự thay đổi nhân khẩu học này không chỉ tác động mạnh đến nền kinh tế mà còn làm dấy lên nhiều mối quan ngại về hệ thống y tế, an sinh xã hội và tương lai phát triển quốc gia.
1. Thực trạng dân số già hóa tại Hàn Quốc
Hàn Quốc đạt mốc “xã hội già” (aged society) vào năm 2017 khi tỷ lệ dân số từ 65 tuổi trở lên đạt 14%. Chỉ trong vòng 6 năm, quốc gia này đã vượt qua ngưỡng “xã hội siêu già” với hơn 20% dân số thuộc nhóm tuổi này vào năm 2024. Đây là tốc độ già hóa dân số nhanh chóng, vượt qua cả Nhật Bản, quốc gia từng được xem là điển hình về xã hội già.
Theo thống kê từ Cơ quan Thống kê Quốc gia Hàn Quốc, tỷ lệ sinh tại đây hiện thuộc hàng thấp nhất thế giới, chỉ ở mức 0,78 con/phụ nữ vào năm 2023. Trong khi đó, tuổi thọ trung bình lại ngày càng tăng, đạt 83,5 tuổi. Sự mất cân bằng giữa tỷ lệ sinh và tuổi thọ đã dẫn đến tình trạng dân số giảm sút và già hóa nhanh chóng.
2. Nguyên nhân dẫn đến già hóa dân số
Tỷ lệ sinh thấp kỷ lục
Một trong những nguyên nhân chính khiến Hàn Quốc rơi vào tình trạng già hóa dân số là tỷ lệ sinh thấp. Giới trẻ ngày càng ngần ngại kết hôn và sinh con do nhiều yếu tố như chi phí sinh hoạt cao, áp lực công việc lớn và chi phí nuôi dạy con cái đắt đỏ. Ngoài ra, sự thay đổi trong quan niệm sống cũng khiến nhiều người trẻ ưu tiên sự nghiệp và tự do cá nhân hơn là lập gia đình.
Tuổi thọ trung bình tăng cao
Nhờ vào hệ thống y tế tiên tiến và mức sống cao, tuổi thọ trung bình tại Hàn Quốc ngày càng tăng. Điều này dẫn đến số lượng người cao tuổi trong xã hội không ngừng gia tăng, khiến tỷ lệ người già vượt xa nhóm dân số trẻ.
Di cư và đô thị hóa
Sự di cư từ các khu vực nông thôn đến các thành phố lớn cũng làm gia tăng sự già hóa ở các vùng nông thôn. Nhiều khu vực tại Hàn Quốc hiện nay đối mặt với tình trạng “làng ma” (ghost village) do thiếu hụt người trẻ và dân số chủ yếu là người già.
3. Hệ quả của xã hội siêu già
Sự chuyển đổi nhân khẩu học này đã và đang tạo ra những ảnh hưởng sâu rộng đối với xã hội Hàn Quốc, từ kinh tế, y tế đến văn hóa.
Áp lực lên hệ thống y tế và an sinh xã hội
Với tỷ lệ người cao tuổi ngày càng tăng, chi phí chăm sóc sức khỏe và chi trả lương hưu cũng tăng theo. Theo ước tính, chi tiêu cho y tế tại Hàn Quốc sẽ chiếm hơn 10% GDP vào năm 2030, trong khi quỹ lương hưu có nguy cơ cạn kiệt sớm nếu không có cải cách.
Thiếu hụt lao động
Dân số già hóa dẫn đến tình trạng thiếu hụt lao động trầm trọng, đặc biệt trong các ngành sản xuất và dịch vụ. Số lượng người trong độ tuổi lao động giảm sút khiến nền kinh tế đối mặt với nguy cơ suy giảm tăng trưởng.
Suy giảm tiêu dùng và đổi mới
Người cao tuổi thường có xu hướng tiết kiệm hơn là tiêu dùng. Điều này ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp phụ thuộc vào nhu cầu tiêu dùng của người trẻ, như công nghệ, giải trí và thời trang. Ngoài ra, dân số già cũng khiến tốc độ đổi mới công nghệ và sáng tạo giảm sút.
4. Những giải pháp mà Hàn Quốc đang triển khai
Để đối phó với tình trạng này, chính phủ Hàn Quốc đã triển khai nhiều biện pháp, từ chính sách khuyến khích sinh đẻ đến cải cách hệ thống hưu trí.
Khuyến khích sinh đẻ
Chính phủ đã đưa ra nhiều chính sách hỗ trợ các cặp vợ chồng trẻ, bao gồm trợ cấp sinh con, giảm thuế và hỗ trợ chi phí giáo dục. Một số thành phố như Seoul còn cung cấp nhà ở giá rẻ cho các gia đình có con nhỏ nhằm giảm áp lực kinh tế.
Tăng cường nhập cư
Nhằm giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động, Hàn Quốc đã nới lỏng chính sách nhập cư và khuyến khích lao động nước ngoài đến làm việc. Điều này không chỉ giúp tăng lực lượng lao động mà còn làm đa dạng hóa xã hội.
Cải cách hệ thống lương hưu
Chính phủ đang xem xét tăng độ tuổi nghỉ hưu từ 60 lên 65 để kéo dài thời gian làm việc của người lao động và giảm bớt gánh nặng cho quỹ lương hưu.
Ứng dụng công nghệ
Hàn Quốc đang đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI) và robot để hỗ trợ các công việc trong y tế và chăm sóc người già. Các ứng dụng công nghệ này không chỉ giảm áp lực nhân sự mà còn nâng cao chất lượng dịch vụ.
5. Bài học từ các quốc gia khác
Hàn Quốc có thể học hỏi từ Nhật Bản, quốc gia đã phải đối mặt với vấn đề già hóa dân số trong nhiều thập kỷ. Nhật Bản đã áp dụng nhiều biện pháp như tăng cường sử dụng robot trong sản xuất và chăm sóc y tế, khuyến khích người cao tuổi tham gia thị trường lao động và hỗ trợ mạnh mẽ cho các gia đình trẻ.
6. Tương lai của xã hội Hàn Quốc
Dân số già hóa là một thực tế không thể tránh khỏi đối với nhiều quốc gia phát triển, và Hàn Quốc không phải ngoại lệ. Tuy nhiên, nếu biết cách đối phó, Hàn Quốc có thể biến thách thức này thành cơ hội để tái cơ cấu nền kinh tế, cải thiện hệ thống xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Việc đầu tư vào giáo dục, công nghệ và cải cách chính sách sẽ là chìa khóa để Hàn Quốc vượt qua khó khăn và xây dựng một xã hội bền vững. Trong tương lai, Hàn Quốc có thể trở thành hình mẫu cho các quốc gia khác về cách quản lý dân số già hóa một cách hiệu quả.
Kết luận
Hàn Quốc chính thức trở thành “xã hội siêu già” là một hồi chuông cảnh báo không chỉ cho quốc gia này mà còn cho nhiều quốc gia khác trên thế giới. Thách thức của già hóa dân số đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Bằng cách tận dụng công nghệ, đổi mới chính sách và hỗ trợ mạnh mẽ cho thế hệ trẻ, Hàn Quốc hoàn toàn có thể biến thách thức thành cơ hội, xây dựng một xã hội phát triển bền vững trong tương lai.
